Als politiek adviseur en speechschrijver van Lodewijk Asscher ervoer Julia Wouters hoe het is om als vrouw te opereren in een wereld die vooral aan mannen is toegeschreven. Verwonderd schreef ze er een boek over: De zijkant van de macht. ‘Het viel mij op hoe de dynamiek binnen de politieke partijen is.’
 
De ondertitel van uw boek luidt, naar een citaat van Els Borst: ‘Waarom de politiek te belangrijk is om aan mannen over te laten’. Waarom is dat?
‘Politiek staat voor volksvertegenwoordiging en vrouwen vormen de helft van de bevolking. Toch bestaat slechts 36 procent van de Tweede Kamer uit vrouwen. Het is raar dat de vrouwelijke blik niet voldoende meegewogen wordt, want iedere dag worden er in Den Haag besluiten gemaakt die directe invloed hebben op ons leven. Je ziet ook dat vrouwen in de politiek vaak de functies krijgen waarin ze niet volwaardig mee mogen praten. Ze krijgen typische vrouwenportefeuilles. Ook defensie is nu in de handen van een vrouw: een portefeuille die de laatste decennia al niet veel status meer heeft door de vele bezuinigingen.’
 

‘Ja, ik merkte bijvoorbeeld dat ideeën schaamteloos gestolen werden, dat ik moeilijk aan het woord kwam en dat ik vaak in de rede werd gevallen. Maar seksisme is overal, niet alleen in de politiek. Ook ik maak me er schuldig aan. Als mijn man autorijdt, zeg ik al snel: ‘Je rijdt als een oud wijf.’ Alledaags seksisme maakt je geen slecht mens, het gaat erom of je bereid bent om erover na te denken en er iets aan te doen.’

Seksisme is overal, niet alleen in de politiek

De laatste jaren is er onder vrouwen sprake van een groeiende afkeer van politiek. Toch wordt het activisme, met bijvoorbeeld de massale #MeToo-marches, steeds intenser. Hoe kan dat?
‘De maatschappelijke betrokkenheid van vrouwen is altijd enorm geweest. Ze zien alleen de politieke arena niet meer als een platform om die betrokkenheid om te zetten in actie. Dat heeft ermee te maken dat de politiek momenteel hard en onaantrekkelijk is, maar ook door de manier waarop er verslag gedaan wordt van de politiek. Harde voorstellen en schreeuwerige politici halen het achtuurjournaal, maar over mooie compromissen hoor je niks. Toch is de politiek de plek waar uiteindelijk de besluiten worden genomen en is activisme slechts een manier om dat aan te sturen. In die zin is activisme te vrijblijvend.’
 

 

Als we naar de huidige midterm-verkiezingen in Amerika kijken, zien we juist een toename van vrouwelijke politici. Hoe valt dat te verklaren?
‘Allereerst moet ik stellen dat het in Nederland veel beter gaat dan in Amerika. In Amerika is maar twintig procent van de politici vrouw, in Nederland is dat ruim boven de dertig. Maar er is inderdaad sprake van een indrukwekkende hoeveelheid vrouwen die zich voor de democratische partij gekandideerd heeft. Ik denk dat Hillary Clinton een omgekeerde revolutie ontketend heeft. Ze gedroeg zich teveel als man en kreeg kritiek dat ze niet authentiek was. Veel vrouwen hebben daaruit de conclusie getrokken dat je het als vrouw nooit goed genoeg doet, en je het dus beter maar op je eigen voorwaarden kunt doen. Die instelling maakt de politiek weer aantrekkelijk voor vrouwen. Daarnaast heeft Amerika een hele infrastructuur van politieke organisaties waar je terechtkunt als je denkt dat de politiek wellicht iets voor jou is. Daar kunnen we in Nederland nog wat van leren.’

Hillary Clinton heeft een omgekeerde revolutie ontketend

Maar zal de politiek niet altijd in een bepaalde mate onaantrekkelijk blijven voor vrouwen?
‘Vrouwen hebben geleerd dat macht willen heel onvrouwelijk is, maar vrouwen weten vaak heel goed welk doel ze willen bereiken en welke weg ze daarvoor moeten afleggen. Uit onderzoek blijkt dat als je politiek presenteert als een plek waar je iets kunt betekenen en de wereld kunt verbeteren, vrouwen enthousiast worden. Het gaat er dus om hoe erover wordt gepraat. Daarmee hangt samen dat er een wederzijdse aanpassing tussen man en vrouw nodig is. De professionele wereld is traditioneel vormgegeven door mannen; vrouwen moeten niet proberen om in dat script te passen. Ze moeten het script herschrijven.’
 
Is het vrouwenquotum volgens u een oplossing voor de ongelijke man-vrouwverhouding in de politiek?
‘Het lijkt mij een goed begin. Op een gegeven moment wordt dat idee van ‘ik wil hier niet zitten alleen maar omdat ik een vrouw ben’ ingeruild voor ‘ik ben hartstikke goed’. Wel zullen de vrouwen die met zo’n quotum binnenkomen alsnog tegen de bestaande vooroordelen aanlopen. Ze zullen de boodschap krijgen dat ze vooral niet moeten denken dat ze de boel gaan overnemen. Uit die vooroordelen zijn ook de internet-memes ontstaan met schreeuwende feministen met kort-pittige kapsels. Dat is de tegenkracht. De manier om iemand zijn standing weg te nemen is door iemand belachelijk te maken. Daarin zie je ook dat alledaagse seksisme. Als een man zijn stem verheft vinden we dat gepassioneerd, een vrouw noemen we hysterisch.’

Als een man zijn stem verheft vinden we dat gepassioneerd, een vrouw noemen we hysterisch

Denkt u dat er een tijd komt waarin we mannen- en vrouwengedrag op gelijke voet beoordelen?
‘Dat hoop ik wel. Als je het herkent, kun je het veranderen. Dat alledaagse seksisme is voortgekomen uit het feit dat fysieke kracht heel lang de voorwaarde was om te overleven, maar dat is het allang niet meer. We noemen vrouwen nog steeds het zwakke geslacht, terwijl vrouwen inmiddels veel beter toegerust zijn. Ze zijn succesvoller op school en op de universiteit. Het probleem is dat alledaags seksisme er met de paplepel wordt ingegoten. Kijk naar kinderkleding: het doet iets met kinderen als ze shirts met cute of sweet erop dragen, of met I’m gonna be an astronaut. Daarom is het belangrijk dat we ons van dat ingesleten seksisme bewust worden. Als je als vrouw doorhebt dat het niet aan jouw kwaliteiten ligt maar aan de wijze waarop er in onze moderne samenleving nog steeds met vrouwen wordt omgegaan, dan helpt dat je om staande te blijven. Dan durf je in de politiek, of in welke situatie dan ook, met veel meer autoriteit het woord te nemen.’



Julia Wouters, De zijkant van de macht. Waarom de politiek te belangrijk is om aan mannen over te laten
Uitgeverij Balans, 272 p. €20,99

Benieuwd naar het hele boek? Bestel ‘m in onze webshop.