Het is voor ons bijna niet voor te stellen dat dit soort schilderijen aan het eind van de negentiende eeuw prachtig werden gevonden en veel geld opleverden. Het Impressionisme dat wij nu zo waarderen werd toen afgedaan als zijnde zielig prutswerk, de makers gezien als lachwekkende stakkers die niet konden schilderen.

Sinds de Renaissance moet een schilder de volgende zaken beheersen wil hij serieus genomen worden:
De glaceertechniek, het laag over laag schilden, waardoor een schilderij dat glanzende effect krijgt
Het perspectief beheersen
De anatomie kennen
Kennis van de compositie
De stofuitdrukking onder de knie hebben
De verhalen uit de Bijbel kennen, idem de Griekse en Romeinse mythen, sagen en verhalen
Kennis van de Klassieken en de geschiedenis

Het onderwerp van een schilderij was dus heel belangrijk, en daar was ook een vaste volgorde in. Bovenaan het rijtje van alle zaken waar je kennis voor nodig had. Dus: Bijbel, klassieken, geschiedenis.  Een stilleven bijvoorbeeld stond helemaal onderaan.

Aan het eind van de negentiende eeuw noemt men zulke schilderijen Academische of Salonschilderkunst. Dat was in de ‘mode’, dat vond men mooi. Het werk van Bouguereau werd veel gekocht door Amerikaanse miljonairs.

Bekijken we nu met deze kennis dit schilderij, dan zien we dat het op alle fronten voldoet aan de verplichtingen om tot kunst gerekend te worden en dus mooi gevonden te worden. Het onderwerp komt uit de Griekse mythologie. Nimfen die een sater in het water proberen te trekken. Een sater kan niet zwemmen, dus ze zijn hem aan het pesten. Op de achtergrond zien we nog meer nimfen, ze zijn met een flinke groep. Verder klopt alles, loop het rijtje maar na.

De Impressionisten zijn de eerste groep schilders die tenslotte dit vaste systeem wisten te doorbreken. De consequentie was wel dat ze hun werk aan de straatstenen niet kwijt konden. Exposeren mochten ze ook niet, dus als ze dat al wilden moesten ze zelf een zaaltje huren en alles betalen. Als je dan ook nog eens niets verkoopt denk je wel drie keer na. Over die eerste exposities van de Impressionisten zijn nog steeds krantenartikelen te vinden in de archieven. Parijzenaars maakten er een dolgezellig uitstapje van: lekker gaan lachen in zo’n zaaltje om die rare schilderijen.

Kijken we nu naar een van de meest beroemde schilderijen van Claude Monet Impression, soleil levant uit 1872, waar de stroming ook zijn naam aan te danken heeft; het Impressionisme.
 

Er zit maar een jaar verschil tussen beiden schilderijen, maar verder is een vergelijking onmogelijk maar wel uiterst interessant. Want het schilderij van Monet voldoet op geen enkel punt aan het net door mij opgesomde rijtje aspecten dat iets tot kunst maakt. Als je het naast een Bouguereau zet kan je je gewoon bijna voorstellen dat men het prutswerk vond. 

Wij zijn natuurlijk inmiddels gewend aan bijna alles, maar aan het eind van de negentiende eeuw zag men amper of helemaal niet dat het iets voorstelde. Een haven bij opkomende zon met bootjes op het water? Ohhhhhhh! Het is bijna niet te geloven dat tenslotte het Impressionisme de meest toonaangevende stroming wordt en dat de Academische werken stuk voor stuk in de depots terecht kwamen. Wel is er al een tijdje weer een opleving in de waardering voor dit soort schilderkunst. 

William Adolphe Bouguereau 1825-1905
Nimfen en een sater 1873
Olieverf op doek 260 x 180 cm
Sterling en Francine Clark Art Institute,
Williamstown Massachusetts, United States.

Claude Monet
Impression, soleil levant 48 x 63 cm
1872
Olieverf op doek
Musée Marmottan Monet 
Parijs