In mei 2016, een maand voor het referendum, blikte Maarten van Rossem alvast vooruit op een Brexit. Voorstanders van een Brits vertrek schetsen gouden bergen voor een zelfstandig Engeland. Maar dat is klinkklare onzin, aldus Maarten.

Uit Maarten! 2016-2

Laat ik voorzichtig beginnen: niemand weet precies wat de gevolgen van een Brexit zullen zijn. Een precedent is er niet. Weliswaar heeft Groenland ooit de EU verlaten, maar dat kan moeilijk als een significant voorbeeld worden gezien.

Wat verwachten de voorstanders van een Brits vertrek uit de Unie? Bovenal herstel van een verondersteld verloren soevereiniteit: een wedergeboorte van het trotse Engeland, ooit de bezitter van een imperium waar de zon nooit onderging.

De hernieuwde soevereiniteit zou ook diverse praktische voordelen met zich meebrengen. Het Verenigd Koninkrijk zou de controle terugkrijgen over zijn grenzen en dus de immigratie flink aan banden kunnen leggen. De Britse economie zou bevrijd zijn van de drukkende regelgeving uit Brussel en daardoor tot een onmiddellijke groeispurt komen. Bovendien zouden de Britten geen geld meer aan Brussel hoeven afdragen.

De Britse pond is al maanden in mineur vanwege het Brexit-referendum

Laten we eens zien of dit veelbelovende scenario iets met de werkelijkheid te maken heeft. De vertrekkers hebben zichzelf wijsgemaakt dat de EU het Verenigd Koninkrijk meer nodig heeft dan omgekeerd. Dat is klinkklare onzin. De Britse export vormt slechts 10 procent van de EUexport, en omgekeerd is het liefst 50 procent. Dat betekent dat het Verenigd Koninkrijk na een Brexit een omvangrijk handelsverdrag nodig zal hebben om toegang te houden tot de grootste markt ter wereld, namelijk de EU.

Noorwegen

Voorstanders van een Brexit halen graag het voorbeeld van Noorwegen aan, dat schijnbaar alle voordelen van de EU geniet, zonder last te hebben van de nadelen. Dat is een ernstige misvatting, die is gebaseerd op de gangbare totale onkunde over de werkelijkheid van de EU.

Noorwegen moet zich houden aan alle Europese regelgeving om toegang te krijgen tot de gemeenschappelijke markt. Zo is Noorwegen ook vrij toegankelijk voor alle EU-burgers en dus voor arbeidsmigranten uit de EU. Noorwegen betaalt ook een forse financiële bijdrage aan Brussel, namelijk 90 procent van de huidige Britse bijdrage, gerekend per hoofd van de bevolking.

Bedenk bovendien bij dit alles dat Noorwegen niet mag meebeslissen over al die maatregelen waaraan het wel is onderworpen. Een ander vaak genoemd lonkend voorbeeld is Zwitserland. De relatie van de Zwitsers met de EU zit enigszins anders in elkaar, maar essentieel zijn de verschillen niet. Noorwegen en Zwitserland zijn beide dus volledig afhankelijk van de EU.

Achteraan in de rij

Meer dan enig ander EU-land is het Verenigd Koninkrijk afhankelijk van buitenlandse investeerders. Die zijn vanzelfsprekend niet enthousiast over een Brexit. De afgelopen maanden zijn die investeringen al afgenomen in de onzekerheid over een eventueel vertrek.

In het geval van een Brexit zal er in Brussel een geërgerde, bozige stemming heersen. Het is uitgesloten dat de Britten bij onderhandelingen betere voorwaarden zullen krijgen dan Noorwegen of Zwitserland. Ze zullen dus nog steeds geen controle hebben over arbeidsmigratie uit de EU en ook nog steeds flink moeten betalen. In onderhandelingen over vrijhandelsovereenkomsten met grote partners als China of de VS zal de EU prioriteit genieten; het Verenigd Koninkrijk zal achteraan moeten aansluiten, zoals president Obama laatst nog eens bevestigde.

Zal de Britse economie dan wellicht opveren bij afwezigheid van de vreselijke Brusselse regelgeving? Nee, dat zal niet het geval zijn. De Britse economie is al sterk geliberaliseerd en voor zover er sprake is van hinderlijke regelgeving, is die nu juist afkomstig van de eigen overheid. Het zal al met al niet verbazen dat het Britse bedrijfsleven en de financiële markten in Londen niets van een Brexit moeten hebben. De Britse pond is al maanden in mineur vanwege het Brexitreferendum.

Vergane glorie

Het is ook zeer goed mogelijk dat een Brexit het einde inluidt van Great Britain. De Schotse nationalisten hebben aangekondigd dat een vertrek uit de EU voor hen onacceptabel is. Zij willen na een Brexit per referendum besluiten te blijven. Ook Noord-Ierland heeft grote moeite met een vertrek.

Het is zeer goed mogelijk dat een Brexit het einde inluidt van Great Britain

Wat dan overblijft is Little England, zonder meer een treurig restant van de vergane glorie, die in feite de sentimentele motor van de Brexit-wens is. Het is natuurlijk mogelijk dat het Verenigd Koninkrijk na een Brexit als de wiedeweerga besluit tot het Noorse scenario. Dan is de schade zeer beperkt, maar het Verenigd Koninkrijk heeft dan feitelijk niets gewonnen en zijn positie ten aanzien van de EU is ernstig verzwakt.

Hoe dan ook zal David Cameron sneuvelen bij een Brexit. Daarover kunnen we concluderen: eigen schuld, dikke bult. Hij heeft dat referendum beloofd in de aanloop naar de verkiezingen van 2015 teneinde UKIP en de anti-Europeanen in eigen kring de wind uit de zeilen te nemen. Waarschijnlijk hoopte hij dat de Britten hun gezonde verstand zouden gebruiken als puntje bij paaltje kwam, zoals bij het vorige referendum over deze zaak in 1975. Nu ziet het er minder gunstig uit, omdat de EU al jaren te kampen heeft met forse tegenwind.

Onmogelijke referenda

Voor de EU zou een Brexit zonder meer een nadelige zaak zijn. Vooral omdat daardoor verdere twijfel in de EU zou sluipen. In diverse landen zal ook worden aangedrongen op een referendum, en gezien de reeds gesignaleerde totale onkunde over de werking en de effecten van de EU zouden daarbij forse ongelukken kunnen gebeuren.

Het Brexit-referendum maakt eens te meer duidelijk wat een onmogelijke dingen referenda zijn. Een simpele ja-neevraag over een immens complexe zaak waarvan de kiezers de gevolgen volstrekt niet kunnen overzien. Als de voorstanders van een Brexit winnen, is dat omdat een deel van de Britse bevolking geen afscheid kan nemen van het glorieuze verleden en denkt iets te kunnen herstellen dat helemaal niet hersteld kan worden.

Met dank aan The Economist.

Uit Maarten! 2016-2