Eerst maar weer eens goed kijken, want dat is en blijft toch de eerste stap tot begrip van een schilderij.

 

 
Rechts op de voorstelling staat de dienstbode. Hoe weet ik dat het een dienstbode is? Dat zie je aan haar kleding. Onder haar linkerarm heeft ze een emmer en in haar linkerhand de envelop waar de brief in heeft gezeten. Ze heeft de brief blijkbaar net gebracht. Ze schuift een gordijn opzij dat voor een schilderij hangt. Een dergelijk gordijn was in de zeventiende eeuw gebruikelijk. Natuurlijk om het schilderij tegen stof en vuil te beschermen maar ook omdat je blijkbaar niet aldoor tegen de voorstelling aan wilde kijken. Wat is er te zien op dit schilderij aan de muur? Twee schepen op een stormachtige zee.

Let op het hondje met dat rode strikje. Bekijk het werk van Metsu en je ziet dat het hondje heel veel voorkomt. Verder ligt er op de grond een vingerhoed.

Nog even over die envelop, als je goed kijkt staat er Metsu op en ik neem aan ook een jaartal? Ik kan het niet zien. Waarschijnlijk heeft hij op deze manier zijn werk willen signeren en dateren? Misschien is het wel een brief van hem aan de vrouw? Maar er zijn meer raadsels.
 
Altijd weer prettig vind ik als het laatste woord nog niet gesproken is over de betekenis van een schilderij. Geen hapklare brokken maar lekker zelf denken.
Wat wel zeker is dat niets zonder betekenis is bij een dergelijk zeventiende-eeuws schilderij.
 
Ik las diverse interpretaties en eigenlijk ging het bij alle verklaringen over de liefde. Maar het is denk ik toch echt iets informatiever dan dat. Die dienstbode schuift niet voor niets zo demonstratief dat gordijn opzij. Bekend is dat de schilders in die tijd veelvuldig gebruik maakten van emblemataboeken. Dat zijn praatjes bij plaatjes. Voor ons zijn het vaak sleutels tot begrip van de voorstelling op een schilderij.

Ik vond het volgende embleem: “al zijt ghy vert noyt uyt het Hert”. Een schip op zee met zelfs een cupido aan boord. Het kan niet duidelijker lijkt me.
 

Waarschijnlijk vaart de man van de vrouw met de brief. Waarschijnlijk naar verre oorden (al zijt ghy vert) en zeker niet als matroos gezien de dure kleding van de vrouw.
Door de manier waarop ze de brief zit te lezen lijkt het me duidelijk dat ze er blij mee is: ook al is hij ver weg en langdurig natuurlijk, “noyt uyt het Hert”.

Een brief was in die tijd iets bijzonders maar ook een teken van leven. Er kon natuurlijk zo ontzettend veel mis gaan. Ook moet bedacht worden dat de vrouw kan lezen. Dat was in die tijden helemaal niet gewoon.

Dan het hondje. Afhankelijk van de context symboliseert een hond trouw. Het beestje kijkt zelfs naar het schilderij en ik denk dat het een bevestiging is van de huwelijkse trouw van het stel.
 
Tot slot om toch nog maar weer wat twijfel te zaaien: er bestaat een pendant van dit schilderij: Briefschrijvende man. Vanaf het begin van de achttiende eeuw werden deze schilderijen samen verkocht. Op het schilderij achter de jonge man verwijst niets naar zee en schepen. De jongen zit in een mooie zeventiende-eeuwse Nederlandse kamer de brief te schrijven. Dus niks varend op zee, niks huwelijkse trouw. Maar waren het pendanten en dus zo door Metsu bedoeld? Ik heb daar zo mijn twijfels bij.

Gabriël Metsu
Brieflezende vrouw 1665-1667
Olieverf op paneel
52,5 x 40,2
National Gallery of Ireland
Dublin