Het was in 2000 dat ik op de Republikeinse conventie in Philadelphia NOS-collega Charles Groenhuijsen tegen het lijf liep. Hij wist het zeker: George Bush werd president. Ik gokte op Al Gore. Wedden? In 2016 ging ik voor de tweede keer de fout in. We zaten bij Pauw en Charles voorspelde dat Donald Trump president werd. No way!

Ik was hem daarvoor nog een etentje verschuldigd, en zo belanden we bij De Rechtbank in Utrecht, honderd meter verwijderd van zijn nieuwe domicilie aan de Oude Gracht. Dit keer hoeven we gelukkig niet te wedden. ‘Ik ben het met je eens,’ had Charles al geschreven na mijn vorige column in Maarten!. ‘70-30 kans dat Trump verliest.’ Zijn nieuwe boek heet niet voor niets Alles gaat voorbij. Zelfs Donald Trump.

‘Er is nog nooit een president geweest die er zo slecht voor stond in de peilingen,’ zegt hij bij een glas rode wijn uit Californië. ‘Vanaf de eerste dag in het Witte Huis heeft Trump zijn flinterdunne mandaat en coalitie alleen maar verder versmald en verdund. Vrouwen, immigranten, jongeren – hij heeft ze allemaal weggejaagd.’

We kennen beiden de risico’s van electorale waarzeggerij. Zo geloofde Charles niet dat Barack Obama in 2008 gekozen en in 2012 herkozen zou worden (die had ik wel goed!). In het bizarre Amerikaanse systeem, met onevenredig veel invloed van dunbevolkte, conservatieve staten, is alles mogelijk. Zelfs de verliezer kan president worden. Al Gore had in 2000 een half miljoen stemmen meer dan Bush, Hillary Clinton in 2016 3 miljoen meer dan Trump.

De Amerikaanse democratie – ooit een voorbeeld voor de wereld – hing nooit zo erg uit haar voegen als nu. In zijn boek rekent Charles voor dat de Republikeinen bij de Senaatsverkiezingen 25 miljoen stemmen minder kregen dan de Democraten. En toch heeft de partij van Trump daar vijf zetels meer.

Amerika heeft Nederland allang links ingehaald

Wat is er veel mis met die good old USA, waar we beiden wel een kwarteeuw woonden. Toen ik er na mijn middelbare school heen ging, had ik zoals veel Nederlanders een enorme bewondering voor de VS. ‘Die is weg, bij mij ook,’ zegt Charles. ‘Het land is te ongelijk en onrechtvaardig geworden, in de gezondheidszorg, het onderwijs, het gevangenissysteem, de inkomensverdeling – in alles.’ In zijn boek kijkt hij naar het verschil in levensverwachting tussen de rijkste en de armste wijk van Chicago. Dertig jaar!

We klagen over Amerika’s rammelende infrastructuur – hobbelige wegen, inzakkende bruggen, aftandse bussen en treinen. ‘Eigenlijk is álles hier in Nederland beter geregeld,’ zeg ik. ‘Ja, alleen weten de Nederlanders dat niet,’ vult Charles aan. ‘Hoor ze eens klagen, elke dag wat nieuws.’

Tja, en toch… ‘Heb je weleens heimwee?’ vraag ik Charles. ‘Ja, ik mis de ruimte, de aardige Amerikanen.’ Met zijn vrouw heeft hij er net zeven weken rondgereden, 3600 kilometer van het ene naar het andere immense National Park. Ze denken er weleens over om terug te verhuizen; dan zijn ze ook dichter bij twee van hun drie kinderen die er bleven wonen.

Maar het werkterrein van een voormalig Amerika-correspondent ligt nu eenmaal in zijn vaderland. Hij transformeert automatisch tot ‘Amerika-deskundige’; de talkshows en het lezingencircuit lonken. Charles is onvermoeibaar. Er zijn dagen dat hij meer tweets verstuurt dan Donald Trump. En nu ligt alweer zijn zesde boek over Amerika in de winkel. Met – ondanks de sombere geluiden tijdens ons gesprek – een hoopvolle boodschap: Amerika wordt snel een progressiever land.

Charles laat talloze trends zien die haaks staan op het conservatieve geschreeuw in het Witte Huis. Groeiende kiezersgroepen zoals jongeren en immigranten stemmen overwegend links. De kerken, lang de machtsbasis van de Republikeinse partij, stromen leeg. De meeste Amerikanen denken nu progressief over zaken als het milieu, inkomensongelijkheid, de doodstraf, vuurwapens en het homohuwelijk. 

Sommige veranderingen voltrekken zich razendsnel. Neem de legalisering van marihuana in steeds meer staten. ‘Amerika heeft Nederland allang links ingehaald,’ schrijft Charles. In de dispensaries – de Amerikaanse variant op onze coffeeshops – zijn zelfs oer-Hollandse stroopwafels met THC (een bestanddeel van cannabis) te koop. De verkoop van marihuanaproducten is een van de snelst groeiende bedrijfstakken van de VS. En dat in het land van de war on drugs! 

De supermacht heeft niet de eeuwige jeugd, maar zou ze zichzelf toch nog een keer opnieuw kunnen uitvinden? Charles is optimistischer dan ik. ‘Uiteindelijk bepalen We the People [de aanhef van de Amerikaanse grondwet] toch een groot deel van wat er in het land gebeurt, niet de politici in Washington.’

Daar heffen we het glas op – en natuurlijk op die nieuwe president. Charles fantaseert over de inauguratie in 2021. Terwijl hij (of zij?) in een helikopter naar het Witte Huis vliegt, wordt de oud-president, die de ceremonie met zijn vrouw heeft bijgewoond, door iemand op de schouder getikt: ‘You are under arrest!’

Uit Maarten! 2019-4